Prava invalida rada po prestanku radnog odnosa po osnovu viška zaposlenih na novčanu naknadu i penzijsko i invalidsko osiguranje

Invalid rada koji je kod poslodavca višak, i po tom osnovu mu prestane radni odnos, ima sledeća prava:

Pravo na novčanu naknadu i penzijsko i invalidsko osiguranje, u smislu čl. 14 i 20 Zakona o zapošljavanju i ostvarivanju prava nezaposlenih lica ("Sl. glasnik RS", br. 22/92, 73/92, 82/92, 56/93 - odluka USRS, 67/93, 34/94, 52/96, 46/98 i 29/2001). Prema članu 14 Zakona, novčana naknada nezaposlenom licu isplaćuje se od najmanje tri a najviše 24 meseca, zavisno od dužine staža osiguranja. Visina novčane naknade utvrđuje se u iznosu od 60% prosečne zarade nezaposlenog lica, ostvarene u skladu sa Zakonom, odnosno kolektivnim ugovorom u poslednja tri meseca koja prethode mesecu u kojem mu prestaje radni odnos, uvećane za 2% za svaku godinu staža osiguranja. Ovako utvrđena novčana naknada ne može biti niža od 40%, niti viša od 80% prosečne mesečne zarade po zaposlenom ostvarene u privredi Republike.

Za utvrđivanje visine novčane naknade, u smislu člana 20 stav 1 Zakona, kod invalida rada koji rade skraćeno radno vreme (II kategorija) uzima se osnovica na koju je plaćen doprinos za slučaj nezaposlenosti.

Pravo na novčanu naknadu nezaposlenom licu prestaje, pored ostalog, ako ispuni uslove za ostvarivanje prava na starosnu ili invalidsku penziju.

Po isteku roka iz člana 14 Zakona o zapošljavanju i ostvarivanju prava nezaposlenih lica, invalid rada ostvaruje pravo na privremenu naknadu (član 18 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju - "Sl. glasnik RS", br. 52/96, 46/98 i 29/2001). Ovo pravo invalid rada ostvaruje do stupanja na novi posao, odnosno do ispunjenja uslova za sticanje prava na starosnu penziju (čl. 18 i 20 navedenog zakona).

Pravo na starosnu penziju osiguranik stiče (član 22 Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja - "Sl. list SRJ", br. 30/96, 58/98 - odluka SUS, 70/2001 i 3/2002);

- kada navrši 63 (muškarac), odnosno 58 (žena) godina života i najmanje 20 godina penzijskog staža;

- kada navrši 65 (muškarac), odnosno 60 (žena) godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja;

- kada navrši 40 (muškarac), odnosno 35 (žena) godina staža osiguranja i najmanje 53 godine života.

Prema tome, invalidu rada, shodno navedenim odredbama Zakona, prestaje pravo na novčanu naknadu za slučaj nezaposlenosti, odnosno pravo na privremenu naknadu u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju, ako ispuni jedan od uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju (član 22 Zakona) ili invalidsku penziju.

(Mišljenje Ministarstva za rad i zapošljavanje, br. 011-00-00249/2002-02 od 25.3.2002. godine)